معلولیت، محدودیتی در توانایی‌های جسمی یا ذهنی یک فرد است که می‌تواند بر زندگی روزمره او تاثیر بگذارد. با این حال، معلولیت به معنای ناتوانی یا نقص نیست. افراد دارای معلولیت نیز مانند سایر افراد جامعه، دارای حقوق و ارزش‌های انسانی هستند و باید با احترام و کرامت با آنها رفتار شود. همچنین اشخاص دارای معلولیت مثل افراد دیگر، جزیی از جامعه هستند و وظیفه شهروندی در قبال آنها حکم می کند که روش ارتباط با این اشخاص را بدانیم تا چنانچه زمانی در کوچه یا خیابان و یا یک مهمانی با چنین شخصی روبرو شدیم و نیاز به ارتباط با وی داشتیم، این ارتباط در کمال شایستگی برقرار شود. در این بین دانستن چند نکته برای ارتباط با این افراد الزامی است که در زیر می خوانید.
اصول اولیه ی شیوه ی رفتار
توجه نمایید که فرد دارای معلولیت ممکن است برای انجام کار یا بیان مسأله ای نیاز به زمان بیشتری نسبت افراد غیر معلول داشته باشد .
از پرسش سؤالات شخصی در مورد معلولیت فرد اجتناب کرده و اگر ضرورتی وجود دارد، محتاطانه و محترمانه سؤال مورد نظر را طرح نمایید . در صورتی که فرد تمایلی به پاسخگویی ندارد، به بحث در این ارتباط ادامه ندهید .
پیشنهاد کمک خود را مؤدبانه و صبورانه طرح نموده و تا زمان پذیرش آن توسط شخص صبر کنید .
هنگامی که درصدد برگزاری یک جلسه ، ملاقات و … هستید، امکاناتی که فرد دارای معلولیت نیاز دارد را فراهم کنید و چنانچه در این زمینه مانعی وجود دارد که قابل رفع نیست پیش از آمدن فرد، به او اطلاع دهید .
به حق استفاده افراد دارای معلولیت از محل پارک ویژه ماشین، احترام بگذارید .
در سخن گفتن از ادبیاتی استفاده نمایید که به شخص، جدا از نوع معلولیت او اشاره کند . ( مثلاً بهتر است بجای ” معلول ” از عبارت ” فرد دارای معلولیت ” استفاده کنیم .)
واژگان زیر نباید در بافت مربوط به معلولیت به کار روند زیرا مفهوم منفی داشته و موجب القای حس ناتوانی به فرد می گردند : علیل، محدود به ویلچر، ناقص، ناتوان، سالم، قربانی، فلج، رنجور ، بیمار
از واژگانی که نشان دهنده خاص بودن افراطی، شجاعت بی نهایت و یا اَبر انسان بودن افراد دارای معلولیت هستند، پرهیز کنید .
شیوه ی برخورد با افردای که از صندلی چرخ دار استفاده می کنند
صندلی چرخ دار را تا زمانی که فرد، خودش نخواسته نگه ندارید یا هل ندهید . صندلی چرخ دار بخشی از فضای شخصی صاحب آن محسوب می شود .
برای صحبت کردن با شخصی که روی صندلی چرخ دار است مقابل چشمان فرد، نشسته یا بر روی زانوانتان قرار بگیرید .
پیش از اینکه شخص به محل دیدار با شما برسد، برای سهولت حرکت صندلی چرخ دار، مبلمان یا صندلی ها را جابه جا کنید .
شخص را در مورد محل قرار گرفتن توالت، تلفن و آبخوری ویژه ی معلولین راهنمایی کنید .
هنگامی که فرد دارای صندلی چرخ دار را در مسیری راهنمایی می کنید، مسائلی چون فاصله، شرایط آب و هوا و موانع فیزیکی حصارها، پله ها، برآمدگی های شیب دار و … را در نظر بگیرید .
شیوه ی برخورد با افرادی که دارای اختلالات یادگیری یا کم توانی ذهنی می باشند
ساده ارتباط برقرار کرده و عبارات یا سؤال خود را به روشنی بیان نمایید .
هنگامی که فرد به شما پاسخ می دهد، تمرکز و توجه داشته باشید .
به شخص فرصت دهید تا آنچه را در ذهن دارد، بیان کرده یا نشان دهد .
شیوه ی صحبت با افرادی که دارای ناشنوایی یا کم شنوایی هستند
به فرد اجازه دهید تا خودش چگونگی و نوع برقراری ارتباط اعم از استفاده از لب خوانی، زبان اشاره و یا کاربرد نوشتار را تعیین کند .
حتی در مواقعی که رابط ناشنوایان حاضر است، خطاب به فرد ناشنوا صحبت کنید .
چنانچه شخص قادر به لب خوانی ست به روشنی و با سرعتی متوسط ، مستقیماً با او سخن بگویید .
در ارتباط با برخی از افراد دارای اختلال شنوایی بهتر است از جملات ساده تر، حرکات چهره و زبان ایما و اشاره ی بدن استفاده نماییم .
شیوه ی برخورد با فردی که اختلال در تکلم دارد
در صحبت با چنین فردی توجه داشته، صبور باشید و برای تکمیل کلام و تفکر فرد به او فرصت دهید، سعی در پایان دادن به صحبت های او نداشته باشید .
چنانچه متوجه نشدید، از او بخواهید کلام خود را تکرار کند و آنچه شنیده اید را بیان کرده تا دریابید که آیا به درک گفته ی فرد نزدیک شده اید یا خیر .
برای استفاده از ابزاری که به سهولت برقراری ارتباط و پیشرفت گفتگو کمک می کنند آمادگی داشته، همچنین در ایجاد ارتباط با شخصی که برای صحبت، تخته ی الفبا یا کامپیوتر مجهز به برنامه ی گفتار ترکیبی به کار می برد، اضطراب نداشته باشید .
شیوه ی برخورد با افردای که دارای نابینایی، کم بینایی یا معلولیتی هستند که بینایی شان را دچار اختلالاتی کرده است
هنگام آغاز مکالمه، اطمینان حاصل نمایید که فرد شما را شناخته، در غیر این صورت خودتان و افراد دیگری را که احتمالاً به همراه دارید، معرفی کنید .
بدون دلیل و خداحافظی فرد را ترک نکنید .
هنگام راهنمایی فرد دچار اختلالات بینایی هرگز او را هل ندهید یا نکشید . اجازه دهید فرد خودش بازوی شما را گرفته سپس با فاصله ی بسیار کمی از او حرکت کنید تا بتوانید هنگام نزدیک شدن به درها، پله ها و موانع شخص را آگاه ساخته و به محل آنها اشاره نمایید .
چنانچه با فرد وارد فضایی می شوید، در مورد محیط و محل قرار گرفتن صندلی ها توضیح دهید .
در مورد جایگاه قرار گرفتن اشیا توضیح دقیق دهید . ( مثلاً : در یک و نیم متری شما ، در جهت عقربه های ساعت یک صندلی قرار دارد .
در دست دادن با اشخاص معلول عجله نکنید
اشخاص معمولی جامعه موقع مواجهه شدن با یکدیگر و پیدایش احساسات مثبت، با یکدیگر دست می دهند. در موقع برخورد با اشخاص معلول به علت وجود بعضی از محدودیت ها در دست دادن به آن ها عجله نکنید و اجازه دهید نخست آن ها در این امر پیش قدم گردند. بدون دادن دست، با نشان دادن چهره بشاش و خندان هم میتوان در برقراری رابطه سازنده و دوستانه موفق بود.
اطمینان شخص معلول را بدست آورید
باید توجه داشت این اشخاص به علت نقص عضو، بطور ناخودآگاه« آزرده خاطر » هستند و بعضی از آن ها نسبت به اطرافیان خویش هم بدگمان میشوند و هنگامی که اطرافیان آن ها را راهنمایی می کنند، آنرا از جنبه مسخره و تحقیر می پندارند.
در این مواقع باید اطرافیان این بدگمانی را طبیعی بدانند و تلاش کنید که آن ها را نسبت به خودتان خوشبین نموده و کاری کنید که اطمینان این اشخاص را جلب کنید؛ به عنوان مثال اطرافیان باید تلاش کنند هنگامی که شخص معلولی را به مجلس و یا جمعی دعوت می کنند؛ وی با خود چنین تفکری نداشته باشد که تنها به او تعارف شده است.
محیطی فراگیر ایجاد کنید
در صورت امکان، محیطی را فراهم کنید که برای افراد دارای معلولیت قابل دسترس باشد.
از رمپ، آسانسور و سایر امکانات رفاهی برای افراد دارای معلولیت استفاده کنید.
اطلاعات و خدمات خود را به گونه‌ای ارائه کنید که برای افراد دارای معلولیت قابل فهم باشد.
مشارکت را تشویق کنید
افراد دارای معلولیت را در فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه تشویق کنید.
فرصت‌های برابر برای آموزش و اشتغال برای آنها فراهم کنید.
به آنها اجازه دهید تا در تصمیم‌گیری‌هایی که به زندگی آنها مربوط می‌شود، مشارکت کنند.
با رعایت این نکات، می‌توانیم به ایجاد جامعه‌ای فراگیر و عادلانه برای همه افراد، اعم از افراد دارای معلولیت و افراد بدون معلولیت، کمک کنیم.
یادمان باشد فرد دارای معلولیت، دارای احساس است . بنابراین همان طور با او رفتار کنیم که دوست داریم با خودمان رفتار شود .
